Por Raúl Martínez Turrero e Eduardo
Corrales
Luns, 24 de xaneiro de
1977. Nun despacho laboralista da rúa Atocha celébrase unha reunión de
coordinación de avogados de barrio, encargados da defensa dos problemas
populares nas zonas máis castigadas de Madrid e de asesorar a máis dun centenar
de asociacións de veciños. Entre as 22:30 e as 23:00 horas, alguén chama á
porta. Dous pistoleiros fascistas, a quen esperaba un terceiro que facía as
veces de condutor, preguntan polo dirixente sindical Joaquín Navarro, dirixente
das Comisións Obreiras de transporte.
Joaquín non está. As
mans no alto, os cables do teléfono cortados, escápase un disparo, logo dous
refachos, finalmente o tiro de graza. Os letrados Javier Sauquillo, Luís Javier
Benavides e Enrique Valdevira, o estudante de Dereito Serafín Holgado e o
administrativo Ángel Elías Rodríguez, asasinados. Os avogados Miguel Sarabia,
Alejandro Ruiz-Huerta, Luís Ramos Pardo e Dores González, resultan gravemente feridos.
Os pistoleiros danse á fuga.
Son días de chumbo. O 20
de xaneiro finalizaba unha folga no transporte privado madrileño que arrincaba
unha subida lineal de 5.250 pesetas, unha nova revisión salarial aos doce e
dezaoito meses e un incremento revisábel do percibido polos traballadores en
concepto de dietas. O día anterior foran detidos cinco folguistas. O poder do
sindicato vertical cambaléase, e con el a coñecida como mafia do transporte. O
movemento obreiro sae vitorioso.
As rúas arden. A crise
económica golpea ás grandes maiorías obreiras do noso país: paro, inflación,
represión… O 23 de xaneiro celébrase unha manifestación pola amnistía dos
presos políticos. Nas proximidades de Callao é asasinado a tiros o estudante
Arturo Ruiz García. Só tiña 19 anos. Os Guerrilleros de Cristo Rei son os
responsábeis. Convócase de inmediato unha manifestación de protesta para o día
seguinte, na que a policía armada fere mortalmente cun bote de fume á estudante
María Luz Nájera, que falecerá un día despois.
Sucédense as
conspiracións e medra a tensión. O 15 de decembro de 1976 aprobouse en
referendo a Lei para a Reforma Política, a última das Leis Fundamentais do
Reino, constituída como pivote legal que permitiría unha transición que,
seguindo o consello de Torcuato Fernández Miranda, Presidente das Cortes
franquistas, produciríase “da lei á lei a través da lei”. Un día si e outro
tamén se fala sen cesar do ruído de sabres nos escuros cuarteis do franquismo.
Os cambios que se perciben no horizonte non agradan á cúpula militar. A posíbel
legalización do PCE atópase tras o pano de fondo. Grupos fascistas como Forza Nueva,
os Guerrilleros de Cristo Rei ou a Triple A, en aberta complicidade con
elementos da seguridade do Estado, tratan de sementar o terror.
En minas e fábricas, con
todo, en oficinas e centros de traballo, institutos e facultades, nos barrios
obreiros, en asociacións de veciños, culturais e deportivas traballa e crece o
Partido. O Partido, nomeado así, sen necesidade de máis referencias. O Partido
Comunista de España, clandestino pero tan presente que calquera sabe de que se
fala ao falar ou ouvir falar del, aínda sen que se diga o seu nome. Tras
corenta anos de loita clandestina contra o franquismo, o sindicalismo de novo
tipo que representan as Comisións Obreiras gaña forza e termínanse por asociar
indisolubelmente as reivindicacións máis inmediatas coa caída da ditadura.
Unha desas frontes, un
deses espazos nos que avanzaba a liberdade, eran, precisamente, os despachos de
avogados laboralistas, nos que, como sucedía en Atocha 55, novos avogados
comunistas —estreitamente vinculados a CCOO—, atendían a centos de
traballadores que facían cola ás súas portas, asesoraban ao movemento sindical
dos grandes centros de traballo, ao movemento veciñal que gañaba forza nos
barrios populares, etc. E alí, nunha das maratonianas sesións de traballo nas
que retorcían até o imposíbel o ordenamento xurídico franquista, facendo
avanzar a loita sindical, social e política o máximo que eran capaces, foron
covardemente asasinados cinco compañeiros.
O goberno de Adolfo
Suárez teme unha reacción en cadea. Teme que, dunha ou outra forma, poida
desatarse o que, como anunciara o Caudillo no seu discurso do Nadal de 1969,
quedara “atado e ben atado”. Tratan de que o funeral se celebre na máis estrita
intimidade, pero o Partido non acepta e sucede entón un deses feitos que só son
posíbeis cando o vello e caduco non termina de morrer e o novo non termina de
nacer. O Estado recoñece que non poderá garantir a seguridade no enterro e,
entón, o Partido asume o mando e organiza o servizo de orde.
O funeral convértese
nunha inmensa manifestación antifranquista na que máis de cen mil persoas berran
contra o fascismo en silencio. Nunha serena exhibición de organización e
disciplina, miles de militantes comunistas, aínda na ilegalidade pero
arroupados por decenas de miles de traballadores de todo tipo e condición,
despiden aos seus avogados, co puño no alto, entre unha infinidade de caraveis
vermellos e rabia contida. Corenta anos despois, Madrid convertíase de novo en
capital de loita, na capital do Non pasarán!
O 15 de marzo de 1977
detense aos asasinos, polo menos a parte deles. Comeza a instrución na Audiencia
Nacional. Encárgase do asunto o maxistrado Rafael Gómez Chaporro, procedente do
Tribunal de Orde Pública, encargado de axuizar o que o franquismo consideraba
delitos políticos desde 1963 até ese mesmo mes de xaneiro de 1977. A cousa,
como resultaba evidente, non podía terminar ben. Un dos asasinos foxe mentres
se atopaba en prisión preventiva, aproveitando un permiso concedido polo citado
xuíz en abril de 1979, por tanto, non chega a ser xulgado e, desde 1997, os
cargos que se lle imputaban quedaron prescritos. Outro deles fuxiu a principios
dos anos 90, aproveitando o réxime de liberdade condicional, para ser detido en
Bolivia, en 1996, por tráfico de drogas.
Nunca se esclareceron
completamente os feitos. O chamado Comando Hugo Sosa da Alianza Apostólica
Anticomunista (Triple A) non podía actuar sen a complicidade e o soporte
doutras instancias, pero os esforzos dos avogados da acusación atopáronse cun
muro de silencio e con todas as trabas posíbeis. Con todo, en Italia,
investigacións xudiciais relacionaron a matanza de Atocha coa coñecida como
Operación Gladio, a rede clandestina que actuou contra o comunismo en Europa
durante a Guerra Fría baixo dirección da OTAN e a CIA. Con todo, o Goberno do
PSOE negou a extradición a Italia do terrorista que aparecía implicado nos
feitos. Fontes xornalísticas sinalaron entón que Rafael Vera consideraba que o
criminal italiano coñecía demasiado sobre os crimes cometidos polos GAL.
Pero, o importante aos
corenta anos deste monstruoso crime, non son os asasinos, de cuxo nome non
merece a pena sequera deixar constancia. O importante é reivindicar a quen
representaron o mellor de toda unha xeración de loitadores antifascistas, que
fixeron da súa vida exemplo de loita e deron voz, nas rúas e nos estrados, a aqueles
aos que o poder lla negou. A quen representaban a loita que miles de homes e
mulleres do noso país libraron durante corenta anos contra a ditadura fascista.
Algún día toda a verdade
sairá á luz, por agora, nin as manipulacións nin o silencio cómplice de moitos
logrou borrar os seus nomes da historia. O eco da súa voz, expresado no berro
mudo que aínda retumba desde o seu enterro, segue alimentando a nosa conciencia
e algún día terminará impoñéndose.
Foto: Funeral dos avogados de
Atocha, Madrid, 26 de xaneiro de 1977, de A.G./Reuters.
Fonte: Drugstore
Traducido ao galego por: Comunistas
da Galiza-PCPE